Cmentarz nr 196 Rzuchowa – BYŁO – MINĘŁO

Cmentarz wojenny nr 196 w Rzuchowej, w dokumentach archiwalnych i niektórych współczesnych, lokalizowany również w Koszycach Małych został zaprojektowany przez Heinricha Scholza. Ta piękna nekropolia usytuowana na wzniesieniu nad drogą została zaprojektowana na planie prostokąta, ogrodzonego murem z łamanego kamienia przykrytego betonową nakrywką, którego frontowa część ma formę kamiennych słupów połączonych rurową poręczą, a na jej teren wiedzie żelazna, dwuskrzydłowa bramka z motywem krzyża. Teren na którym rozmieszczono mogiły żołnierskie (ale też dwie mogiły zbiorowe 17 ofiar rozstrzelanych w grudniu 1939 roku na terenie lasów „Skała” i „Żabianka” w Koszycach Małych¹) podzielony jest na pięć tarasów. Na czterech pierwszych utworzono dwa rzędy mogił rozmieszczonych po obu stronach niewydzielonej ścieżki, na piątym, na osi bramy, obelisk (o którym kilka słów później) z wyrytą cyframi rzymskimi datą MCMXIV–XV.

Na cmentarzu spoczywa 86 żołnierzy dwóch armii:

34 armii austro-węgierskiej
52 armii rosyjskiej

Spoczywają oni w 4 mogiłach zbiorowych i 78 pojedynczych, spośród pochowanych zidentyfikowano 44 poległych.

Cmentarz wojenny nr 196 w 2022 roku przeszedł remont i wygląda wspaniale i monumentalnie – trzeba również pamiętać, że pierwszy generalny remont tej nekropolii to 2002 rok i wielka praca pana Tadeusza Knapika. Warto podkreślić, że do końca lat 80 XX wieku dotrwał w dobrym stanie, jedynie we frontowej części ogrodzenia zawalił się słup kamienny, brakowało dwóch rur łączących słupy, a tabliczki nagrobne uległy naturalnemu zniszczeniu. W momencie utworzenia go wspaniale górował nad okolicą, a pomnik centralny w formie dwóch kolumn stojących na wykonanym z łamanego kamienia postumencie i przykrytych kamienną belką był z dala widoczny dla poruszających się drogą wijącą się u jego stóp. Jak opisuje go Rudolf Broch i Hans Hauptmann w „Die Westgalizischen Heldengräber aus den Jahren des Weltkriegs 1914-1915” ² :

(…) składa się z dwu ciasno przy sobie stojących kolumn, przykrytych fragmentem architrawu, na kształt resztek zwalonej świątyni.

Cmentarz wojenny nr 196 Rzuchowa – skan z AN w Krakowie.

Jednak mnie dużo bardziej zaskoczyła dalsza część dzieła, w której pod zdjęciem przedstawiającym cmentarz w zimowej scenerii (zdjęcie powyżej) czytamy:

Dalekosiężnym głosem wojenny ten cmentarz wieści swe groźne „mane thekel” w otwartą przestrzeń otaczającej go krainy (…)

Pisząc te słowa Rudolf Broch nawet nie mógł przypuszczać jakie prorocze jest to zdanie i wcale nie dotyczy ono toczącej się jeszcze wtedy wojny. Choć w cytacie biblijnym brak jednego słowa, to cmentarz nie tylko okolicy, ale całemu światu wieścił „mane tekel fares” – biblijną przepowiednię napisaną tajemniczą ręką, która pojawić się miała na ścianie pałacu babilońskiego władcy Baltazara i zapowiadała upadek państwa babilońskiego i śmierć samego króla. Wszak niedługo po opublikowaniu dzieła Brocha monarchia austro-węgierska upadła, a sam autor, człowiek dzięki któremu powstało tyle cmentarzy sławiących wielkość zwycięzców i chwałę przegranych, który w ciężkich czasach wojny zadbał o godny spoczynek dziesiątków tysięcy żołnierzy, założyciel Austriackiego Czarnego Krzyża, na skutek wieloletnich prześladowań spowodowanych jego żydowskim pochodzeniem 23 września 1942 roku popełnił samobójstwo i spoczął w kwaterze (019k, grób nr 005) na wiedeńskim Nowym Cmentarzu Żydowskim, jak wielu innych „niearyjskich chrześcijan” ³ .

Cmentarz wojenny nr 196 , cmentarz