Zawsze gdy chcę zamieścić wpis o jakimś odwiedzonym cmentarzu zbieram o nim informacje. Najbardziej skupiam się zawsze na liczbie pochowanych żołnierzy, gdyż tutaj najczęściej znajduję rozbieżności – zwłaszcza między tabliczkami informacyjnymi na cmentarzach a danymi zebranymi przez pasjonatów. Jednak i tutaj pojawiają się często rozbieżności w liczbach i nawet strona ROPWiM (jak by nie było strona rządowa) jest pełna nieścisłości. Oczywiście oprócz stron zawsze posiłkuję się dziełem Jerzego Drogomira „Polegli w Galicji Zachodniej”. Przy tworzeniu wpisu o cmentarzu w Przegoninie (Bodakach) sięgnąłem również do przewodnika pana Frodymy, potem do internetu, a następnie do archiwów i ku mojemu zdziwieniu odkryłem, że wszystkie źródła mają rozbieżne informacje, jednak każda z liczb znajduje swoje potwierdzenie w dokumentach. To mnie zaciekawiło i postanowiłem poszperać głębiej, a ku mojemu zdziwieniu odkryłem, że podają jeszcze dwie zupełnie różne liczby pochowanych żołnierzy. Stanąłem przed dylematem, które liczby uznać za prawdziwe, a które za mylne.
Pan Roman Frodyma w opisie cmentarza nr 69 w Przegoninie podaje następujące dane:
POLEGLI. 55 Austriaków z 7 i 56 pułku piechoty oraz 17, 28 i 33 pułk landwery. 74 Rosjan
tak więc 129 poległych pochowanych na cmentarzu w Przegonini („Cmentarze wojskowe z okresu I wojny światowej w rejonie Beskidu Niskiego i Pogórza” wydanie II SKPB 1989 Roman Frodyma ).
Strony internetowe np sekowa.info , cmentarze.gorlice.net.pl i strona ROPWiM podają ogólną liczbę pochowanych 131 żołnierzy w tym 50 Austriaków i 81 Rosjan.
Jerzy Drogomir podaje zaś cyfrę 129 poległych, w tym 50 z armii austro-węgierskiej i 81 z armii carskiej (czyli łącznie 131 a nie 129), choć w tabeli tych 50 CK żołnierzy jest naprawdę 48!
Przeszukując archiwa znalazłem również inne liczby, – 111 lub 115 pochowanych.
Tak duże rozbieżności i taka rozpiętość cyfr mocno mnie zastanowiły – jak to możliwe, by było aż tyle błędów już w dokumentach początkowych sporządzanych przez służby wojskowe C.K. Armii. Odpowiedź nasunęła mi się tylko jedna – przy przepisywaniu dokumentów ktoś musiał popełnić błąd i liczba 131 przyjęta jako pewnik na podstawie jednego z dokumentów zawierającego wykaz pochowanych jest błędna, albo jest to liczba prawdziwa tylko trzeba ją potwierdzić innymi dokumentami. Dlatego też zacząłem szukać dowodów na rozwianie swoich wątpliwości. Przeglądając dalej materiały archiwalne szybko wyeliminowałem dwie rozbieżności – ani 111, ani 115 nie mają potwierdzenia w dokumentach i ewidentnie są pomyłką matematyczną – skąd taka pomyłka nie mam pojęcia, gdyż suma 115 pojawia się pod spisem pochowanych na cmentarzu (34 Austriaków i 81 Rosjan) z którego jasno wnika, że pochowanych jest tam 129 poległych.
Pozostało mi tylko rozsądzić czy łączna ilość poległych podana przez Frodymę jest prawdziwa, czy też liczba 131 jak podają pozostałe źródła. W żadnym znalezionym przeze mnie spisie szczegółowym poległych i pochowanych na tym cmentarzu nie znalazłem potwierdzenia liczby 131. Występuje ona jedynie w danych „zbiorowo” opisujących liczbę pochowanych i co ciekawe zastąpiła ona w spisie właśnie liczbę 129 (zdjęcie poniżej).
Za tym iż właściwa liczbą pochowanych jest 129 przekonują mnie następujące fakty:
- taka liczba sumaryczna widnieje na wszystkich trzech dokumentach będących wykazem poległych i pochowanych na tym cmentarzu, począwszy od moim zdaniem pierwotnego dokumentu austriackiego (w którym opisane są nawet miejsca wcześniejszych pochówków żołnierzy z konkretnych grobów), poprzez trzy następne spisy ewidentnie wykonane później i spisane w języku polskim z dokładnymi adnotacjami o liczbie pochowanych żołnierzy w poszczególnych grobach – jest ich w sumie 4
Pierwszy wykaz pochowanych
Drugi wykaz pochowanych
Trzeci wykaz pochowanych
Czwarty wykaz pochowanych
- plan cmentarza z zaznaczonymi na nim grobami, a obok niego informacja o liczbie pochowanych żołnierzy w poszczególnych kwaterach. Wprawdzie wg tego planu nie zgadza się liczba poległych z poszczególnych armii (55 Austriaków i 74 Rosjan), ale tu łatwo było o pomyłkę przy wpisywaniu danych w tabelkę. Sadzę, że również Pan Frodyma w swoim przewodniku korzystał z tych właśnie wiadomości. Wprawne oko wychwyci od razu pomyłkę w przypisaniu mogile 14 niewłaściwej liczby pochowanych i przynależności armijnej. Zresztą na tym rysunku jest więcej błędów związanych m. in. z numeracją mogił. Ze spisem zgadza się natomiast ogólna liczba pochowanych i ilość zwłok w poszczególnych kwaterach.
Oprócz pokazanych wyżej spisów ogólnych (w jednym cyfra 129 jest poprawiona na 131 ) nie znalazłem żadnego szczegółowego dokumentu potwierdzającego, że na cmentarzu pochowano o dwóch więcej żołnierzy niż podają spisy. Liczba 131 przewija się tylko i wyłącznie w ogólnych danych i moim zdaniem (chyba, że zobaczę dowody w postaci dokumentów) wynika jedynie z jakiegoś błędu rachunkowego, przy przepisywaniu danych do ogólnych rejestrów.
Która liczba jest prawdziwa nie mam stuprocentowej pewności. Jednak jeśli 131 okaże się prawdziwą liczbą pochowanych żołnierzy, to kim byli ci dwaj o których milczą dokumenty? Jeśli ktoś ma wiadomości lub dokumenty które ostatecznie rozwieją moje wątpliwości bardzo proszę o informacje.